ABORTET DHE KUJDESI INFERMIEROR TEK ABORTET.

PËRMBAJTJA

1. HYRJE....................................................................................................................8

2.ABORTI...................................................................................................................9

 2.1.DËSHTIMI SPONTAN (ABORTUS SPONTANEUS)....................................10

 2.2.DËSHTIMI I ZAKONSHËM (ABORTUS HABITUALIS).............................11

 2.3.DËSHTIMI ARTIFICIAL LEGAL (ABORTUS ARTIFICIALIS)...................12

 2.4.ABORTI KRIMINAL........................................................................................12

 2.5.NDARJA KLINIKE E ABORTEVE.................................................................12

  2.5.1.DËSHTIMI FILLESTAR (ABORTUS INCIPIENS)...................................13

  2.5.2.DËSHTIMI JO I PLOTË (ABORTUS INCOMPLETUS)...........................13

  2.5.3.DËSHTIMI I PLOTË (ABORTUS COMPLETUS).....................................14

  2.5.4.DËSHTIMI ME TEMPERATURË (ABORTUS FEBRILIS).......................14

  2.5.5.DËSHTIMI SEPTIK (ABORTUS SEPTICUS)............................................15

  2.5.6.ABORTUS IN TRACTU..............................................................................16

  2.5.7.MISSED ABORTION...................................................................................16

  2.5.8.BLIGHET OVUM........................................................................................16

  2.5.9.SHENJAT E ABORTIT.................................................................................17

2.6.SHKAQET E DËSHTIMIT SPONTAN..............................................................17

2.7.PASOJAT DHE KOMPLIKIMET........................................................................18

2.8 KUJDESI INFERMJEROR TEK ABORTET......................................................19

3.QËLLIMI I PUNIMIT.............................................................................................20

4.MATERIALE METODA DHE PËRPUNIM STATISTIKOR................................21

5.REZULTATET DHE DISKUTIM...........................................................................23

6.PËRFUNDIM..........................................................................................................24

7.LITERATURA........................................................................................................25

8.SUPLEMENT.........................................................................................................28

9.AUTOBIOGRAFIA.......................................................... .....................................29

  

                         REZYME

                     Kujdesi infjermieror tek abortet

                 

Aborti nuk është vetëm një procedurë e thjeshtë mjeksore. Për shumë gra, kjo është një ndryshim jete e cila ndryshon ngjarjen më të rëndësishmr fizike, emocionale,dhe pasojat shpirtërore.

Shumica e grave të cilat kanë luftuar me abortet e fundit, thone se ata shpresojnë se janë të kontrolluara mirë dhe janë dhëne gjitha faktet rreth abortit si dhe rreziqet e saj.

Aborti është ndërprerje e shtatzanisë me daljen e fetusit dhe materialeve placentare jashtë mitrës. Një abort mund të ndodh spontanisht, dhe në kët rast shpesh është quajtur një dështim, ose ajo mund të jet bërë me qëllim.

Termi abort më së shpeshti lidhet me abort të shkaktuar nga vetë njeriu.

Mjeksia moderne përdor medikamente dhe procedurat kirurgjikale për abort të shkaktuar.

Aborti, kur është i shkaktuar në botën e zhvilluar në përputhje me ligjet vendore, është një nder procedurat më të sigurta në mjeksi.

Rreth 44 milionë aborte janë kryer në nivel global gjdo vit, më pak se gjysma e atyre janë të kryera në mënyrë të sigurtë . Numri i aborteve është stabilizuar në vitet e fundit, 40 % e femrave në botë kanë qasje në aborte ligjore.

Gjakderdhjet në shtatzani mund të shkaktojnë sëmundje serioze kërcënuese edhe për jetën , në analizën tonë si shkaktar më i shpeshtë paraqitet Abortus Artificialis. Roli i infermieres është shumë i rëndësishëm në diagnostifikimin, trajtimin gjatë gjakderdhjeve,administrimin medikamentoz dhe mbikqyrjen e vazhdueshme të pacientes

Fjalët kyçe:  Kujdesi infermieror, abortus, gjakderdhje.

                            ABSTRACT

                     Kujdesi infjermieror tek abortet

                

                         

Abortion is not just a simple medical procedure. For many women, it is a life changing event with significant physical, emotional, and spiritual consequences. Most women who struggle with past abortions say that they wish they had been told all of the facts about abortion and its risks.

Abortion is the termination of pregnancy by the removal or expulsion from theuterus of a fetus or embryo before viability. An abortion can occur spontaneously, in which case it is often called a miscarriage, or it can be purposely induced. The term abortion most commonly refers to the induced abortion of a human pregnancy.

Modern medicine utilizes medications and surgical procedures for induced abortion.

Abortion, when induced in the developed world in accordance with local law, isamong the safest procedures in medicine

An estimated 44 million abortions are performed globally each year, with slightly under half of those performed unsafely.

The number of abortions has stabilized in recent years,

Bleeding during pregnancy can lead to a lot of diseases which can be fatal.In our case the most common factor appears Abortus Artificialis. Nurse`s role is very important in the diagnostics and treatment of the bleeding,drug administration and constant surveillanceof the pacient.

Keywords: Abortion, abortus incompletus, bleeding.

1.  HYRJE

Shenjat e para të shtatzanisë janë: ndryshime në organet seksuale femërore dhe gjinjtë. Këtu përfshihen ndalimi i menstruacioneve, ligviditet i mukozës së vaginës dhe qafës së mitrës, zëmadhim i mitrës, zëmadhim i gjinjëve dhe paraqitja e kollostrumit. Mirëpo për siguri dhe vërtetim të shtatzanisë më mir vërtetohet nëpërmjet testit të shtatzanisë ,nga urina e parë, ku vërtetohet prezenca e hormonit gonatropin, nëpërmjet kontrollit gjinekologjik dhe ultrazërit.

Për parandalim të shtatzanisë abortim dhe lindje të padëshiruar duhet përdorur kontacepcionin. Pas vërtetimit të shtatzanisë, partnerët duhet të bisedojnë dhe të bejnë marveshje për rrjedhjen e mëtejshme të saj. Gati në të gjitha shtetet, pas vërtetimit të shtatzanisë deri te abortimi ka afat 2-7 ditë, në të cilët dit jepet mundësia partnerëve të mendojnë dhe të flasin deri në vendimin përfundimtar. Ai interval eshtë koh pëer konsultime intenzive, biseda dhe këshilla. Duhet marë parasyshë te gjitha palët e interesuara dhe të shihet se a ka mundësi që shtatzania të vazhdohet. Te grat dhe vajzat që kanë shtatzaninë e parë problemi është më i ndërlikuar, pasiqë abortimi te ato lë pasoja më të rënda. Gjat konsultimit me gjinekologun, gratë informohen me vetë esencën e intervencës, komplikimet dhe pasojat e mundëshme, nëse edhe pas gjitha këtyre mundësive sillet vendim për abortim, atëherë meren masa preventive.

Gjdo grua që aborton duhet të ketë përcaktuar grupën e gjakut dhe rh- faktorin, nëse gruaja është rh negativ, pas abortimit duhet të pranoj inekcion ANTI RHD IMUNO GLOBULIN prej 24 deri në 72 orë, jo më vonë se 14 ditë. Para abortimit duhen të shërohen infekcionet e munshme të organeve seksuale.

Për abortimi nuk egziston vetëm një pikpamje personat që mbrojnë abortimin pikpamjen e tyre e themelojnë në bazë të asaj që gruaja ka të drejtë të bej gjithqka me trupin e saj. Argumntet në lidhje me abortimin themelohen në bazë të asaj që gruaja ka fuqi mbi trupin e saj dhe çdo të drejt për të vendosur çdo bej me të , sepse ato janë më të prekura nga reproduktimi dhe duhet të vendosin nga pikpamjet tjera abortimi paraqitet si vrasje. Në rrethin tonë abortimi njihet vetëm si ndërhyrje e vetëdishme e shtatzanisë artificialis. Sipas organizatës botërore të shëndetësisë 40 deri ne 50 milion gra gjdo vit ballafaqohen me shtatzani të padëshiruar sipas kësaj në ditë bëhen 12 mijë abortime. Shumica e tyre bëhet në mënyre legale. Sipas hulutimeve mesatarisht në 1000 gra 35 janë nga mosha 15-44 vjeçare.

2.  ABORTI

Emërtimi abort (abortus) vjen nga fjala latine abortion- hedhje, dështim,qitje ose ndarja e vezës së mbarësuar nga java e 28 të jetës intrauterine.

Abort- ndërprerje e shtatzanisë dhe dalje e fetusit dhe materialeve placentale jashtë mitrës.

Dallojmë: abort të hershëm i cili ndodh deri në muajin e tretë të shtatzanisë dhe abort të vonshëm prej muajit të tretë deri të shtatin.Aborti mund të jetë spontan nese ka ndodhur pas instrumentimit të dhunshëm ose metoda tjera.

Llojet të abortit :

-abort spontan (abortus spontaneous)

-abort habitual (abortus habitualis)

-abort artificial (abortus artificialis) dhe abort i vonshëm i cili  ndodh nga muaji i tretë i shtatzanisë deri në të shtatin

Dallohen këto forma klinike të abortit:

Ø   rrezik aborti ose abort imminens

Ø  fillim aborti ose abortus incipiens

Ø  aborti në dalje e sipër

Ø  aborti progrediens 

Ø  aborti jo i plotë

Ø  abortus incompletus

Ø  aborti komplet 

Ø  aborti i përkryer, missed abortion.

2.1  DËSHTIMI SPONTAN (ABORTUS SPONTANEUS)

Paraqet ndërprerje të shtatzanisë pa asnjë të dukshëm të jashtëm dhe mund të ndodhë në cilindoqoftë periudhë të shtatzanisë. Kërkimet gjenetike kanë sjellë në përfundim se ovaracionet kromozomike janë shkaktarë të rëndësishëm për pasojë të abortit spontan.

Faktori tjetër është përgaditja e panjoftueshme e endometriumit për ngjizjen e qelizes ve dhe zhvillimin e ovuleve. Aborti mund të ndodh edhe nga anomalit e lindura të mitrës dhe tumoret në të.

Poashtu faktor të rëndësishëm janë edhe hormonet dhe çregullimi i tyre për zhvillim të qelizes ve, sidomos mungesa e progesteronit dhe gonadostimulimit. Një nga faktorët kryesor eshtë edhe ndryshimi në qafën e mitrës kurse së pari dobsit e muskujve si pasoj e së cilës vjen deri te dilatimi i parakohshëm i kanalit cervikal, mund të ndodh edhe te gratë me mitrë të pazhvilluar mjaftueshëm e ashtuquajtur hipoplasio uteri, infekcionet e ndryshme të organeve gjenitale nga bakteriet, viruset,clamidia, intoksimet endogjene dhe egzogjene dhe rezatimet.

Klinikisht,deri në muajin e tretë mitra e gjuan të gjithë ovulimin në një akt ndërsa pas muajit të tretë aborti ndodh sipas principit të lindjes: njëher vjen deri te paraqitja e kontrakcioneve, të cilat e zgjerojn kanalin cervikal, gjë që krijon kushte për forcimin e lëngut amniotik, shkaktojnë hapje spontane të tij , vjen deri te hedhja e frutit e më pas placentës. Pas abortit gjdoherë duhet të kryhet revizion manual ose instrument nga mitra dhe të pastrohen pjesët që eventualisht kanë mbetur në mitër, me qëllim që të parandalohen gjakderdhjet atonike nga mitra dhe të krijojnë kushte për infekcione të organeve gjenitale.

Mekanizmi i abortit spontan:  në tre mujorin e parë të shtazënisë veza e fekonduar paraqitet pothuajse  si një masë kompakte që dallohet forma e frutit, saku amniotik i vogël dhe zhvillimi i mirë i chorionit. Në dy muajt e parë tërë sipërfaqja eshtë e mbuluar me vilozitete chorialeose diferencohet si një i tretë nga chorin frondosum e chorion leve. Në këtë gjendje kur shfaqen tkurrjet uterine violet choriale në përgjithsi janë të lidhura me deciduan. Shkëputja dhe flakja e frytit (vezës së fekonduar) nga mitra është e plotë. Ndodhë dështimi i paraprirë nga hemoragjia uterine. Tërë sipërfaqja choriale ka vilet choriale kështu që veza e fekonduar nuk ka ku të lidhet del me hemoragjinë. Dështimi ndodhë në majin e 2,3 dhe të 4 por edhe në periudha ndërmjetsuese. Dështimi kryhet me shkëputje dhe flakjen e placentës së bashku ose veçanë mbas frutit. Dështimi shoqërohet me daljen e frutit dhe placentës, plotësisht ose pjesërisht nga mitra. Placenta mbetet në mitër pjesërisht ose e tëra, dështimi në këto raste kryhet në dy faza.

 2.2 DËSHTIMI I ZAKONSHËM (ABORTUS HABITUALIS)     

Abort habitual ose dështim i zakonshëm quhet kur shtatzënia ndërpritet deri në 28 javë e kur kan ndodhur 3 a më shum aborte spontane, dhe kur shkaku i tëre është i njejtë.

Në rastet kur ndërprerja e barres ndodh në 28-37 javë është lindje e parakohëshme habituale ose e zakonshme (Partus Prematur Habitualis).

Etiopatogjeneza dhe mjekimi i abortit habitual dhe i lindjes së parakohëshme është i njejtë. Është e shumë anëshme dhe jo plotësishtë e qartë.

Shkaqet e dështimit të zakonshëm (habitual) mund të jenë anatomike  (anomalitë strukturore  topografike të neënës)ose veçoritë funkcional, ndër këto :çregullimet neurofunksionale dhe endokrine sidomos çregullimet e trupit të verdhë, hzpovitaminoza,E,A,C,D, sëmundjet e metabolizmit lendor, Diabeti, infekcionet kronike tuberkulozi, Bruceloza,luesi, malaria etj.

Simptoma. Janë po ato të dështimit në faya të ndryshme.

Profilaksia. 1. Detyra e parë dhe kryesore për profilaksinë e abortit habitual është përcaktimi i shkaqeve anatomike të abortit, cilat janë dhe që kanë vepruar në shtatzaninë e mëparëshme (anomali strukturore të mitrës , noduset fibromatoze, pozicione jo normale të mitrës etj.)

2. Mjekimi në bazë të shqetsimeve, shkakut të abortit , me intervale, ndërmjet shtatzënive dhe para fillimit të shtatzënisë (mjekimi në Tireotoksikozë, Diabet, Listerize,Toksoplamoze etj.)

3. Me fillimin e një shtatzënie tjetër-mjekimi profilaktik në abortin habitual përfshin disa metoda mjekimi , por më kryesore ndër këto mbeten disa masa të rëndësishme: Qetsia, regjimi i shtratit, terapi psihoprofilaktike, aplikim hormone të trupit të verdhë, vitamina E, multivitamina, dhe nëpërmjet ushqimit jod, psihoanalgjezik, dhe spezmolitik.

4. Gjërësisht është përdorur dhe mjekimi me doza të mëdha estrogenike.

Në dështim habitual, aplikimi i estrogeneve në doza të mëdha, justifikohet me veprimin e tyre , nëpërmjet hipofizës, për stimulimin e prodhimit të progesteronit në placentë.

Plani profilaktik në mjekimin e abortit habitual. Në fillim të shtatzënisë së re duhet të fillojë mjekim profilaktik. Mjekimi nuk është kazual por më teper emprik e symptomatik. Egzistojnë skema jo të pakta dhe metoda për mjekim profilaktik te aborti habitual në bazë të tët cilave qëndrojnë qetsia , hormonet e trupit të verdhë, vitamina E, multivitamina,jod. Një plan konkret i aplikuar, me shumë suksesë, nga shumica e autorëve  në trajtimin e aborteve habituale, me etiologji të panjohur.

2.3  DËSHTIMI ARTIFICIAL LEGAL (ABORTUS ARTIFICIALIS)

Kryhet në spitale përderisa ka indikacione që ajo të bëhet,i cili kryhet pas veprimeve të dhunshme instrumentale etj.Indikacionet mund të jenë mjekësore,eugenike,mjeksi ligjore dhe sociale.

Indikacioni apsulut është nëse jeta e gruas është në rrezik dhe ajo mund të kryhet pamarrë parasysh madhësinë e shtatëzanisë.

Indikacioni eugjenik merret parasysh nëse pritet frut në anaomali(rubeola,hepatiti viral,rrezatim retgeni,sëmundjet gjenetike)

Indikacioni social mund të kryhet deri në muajin e tretë dhe zakonishtë nëse gruaja ka më shumë fëmijë ,mungesë banimi,shtatëzani jashtëmartesore.

2.4   ABORTI KRIMINAL

Paraqet ndërprerje të shtatëzanisë jashtë instituteve spitalore dhe nga persona jomedicinarë.Këto aborte më shpesh kryhen nga persona joprofesionist dhe shkaktojnë pasoja të rënda dhe vdekjeprurse.

2.5  NDARJA KLINIKE E ABORTEVE

Sipas stadiumit në të cilen ndodhet aborti klinik ndahet në:

I Rrezikuar(abortus imminens)

Fillestar(abortus incipiens)

I Pakompletuar(abortus incompletus)

I Kompletuar (abortus completus)

Abort febril (abortus febrilis)

Abort septik(abortus septicus)

Abort i vonshem

Blighted ovum

Missed abortion

2.5.1.DËSHTIMI FILLESTAR (ABORTUS INCIPIENS )

Perderisa nuk parandalohet aborti i rrezikuar dhe perparon edhe metutje,vjen deri ne fazën e aborit fillestar abortus incipiens.Gruaja shtatëzane ka gjakderdhje të dobët ose të shumte dhe ka kontraksione të kohëpaskoshme në miter.Pervec dhimbjes dhe gjakderdhjes,kanali cervikal është i shkurtuar dhe fillon të hapet.

Në këtë rast mundësia per të shpetuar shtatëzanine është e vogel.Sidoqofte,terapia nese fruti është i gjallë në disa raste mund të jepet.

2.5.2. DËSHTIMI JO I PLOTË (ABORTUS INCOMPLETUS)

Te ky abort një pjesë e qelizes ve është i nxjerrë jashtë,një pjesë ka mbetur në zbrastirës të mitrës.Në këtë stadium ovulimi është i dëmtuar deri në atë shkallë që shtatëzania të mos këtë mundësi të shërohet ose mbajtur.Gruaja ka dhimbje në pjesën e poshtme të abdomenit dhe ka gjakederdhje të mëdha.Kanali cervikal ështe i hapur dhe nepërmjet tij mund të depertoje gishti deri në miter ku mund të preken pjesët e qelizes ve.

Në këtë rast duhet të larguar pjesët e mbetura të qelizës ve me revizion instrumental që të mundësohet kontraktimi i mitrës dhe të ndalohet gjakderdhja.Rrallë këto raste janë vdekjeprurëse,mirpo anemija është shumë e shpesht,ne këto raste është  domosdoshëem kiretimi i hershëem dhe duhet të ndërmerren masa për terapi të duhur:te kompensohet gjakderdhja me dhënjen e gjakut ose lëngje  dhe gruaja duhet të hospitalizohet derisa të përmisohet gjendja e saj.

Simptomat. Shenjat e shtatzënisë por me hemoragji në sasi të ndryshme, sipas moshës së barës dhe madhesia e mbeturinave. Dhimbje të barkur e shtylles kurizore. Mitra është e zmadhuar por nuk perkon me kohën e amenoresë, është më e vogël, kanali cervikal është më i zgjeruar dhe lejon kalimin e gishtit tregues,preken mbeturina e kuagula gjaku. Nga mitra vazhdon hemoragjia në sasi të ndryshme , nganjëherë kjo shoqërohet dhe me pjesë të vogla emrionale ose fetale.

Aborti inkomplet është forma më e shpeshtë që ndeshet në praktikën e përditshme dhe që kërkon ndërhyrje urgjente.

Mjekimi. Në abortin inkomplet afebrile mjekimi është aktiv-operativ.

Mitra duhet të zbrazet e të pastrohet nga mbeturinat embrionale, kjo sipas metodës përkatëse e në varësi të moshës së barrës dhe madhësive të mbeturinave.

2.5.3 DËSHTIMI I PLOTË (ABORTUS COMPLETUS)

Aborti mbas 4-5 muajt e para të shtatzanisë shumë rrallë mundet të ndodhë që të jetë dështim i plotë. Edhe në ato rastet kur veza e fekonduar del komplet nga mitra, kur ajo është shkëputur plotësisht nga muri i mitrës, përsëri në revizionimin e mitrës nxiren mbeturina të vogla, aq sa nuk parashikohej dhe hezitohej aplikimi i revizionimit. Në veprimtarinë praktike të gjithë dështimet  në 16-20 javë duhet të vlersohen si aborte inkomplete dhe të bëhet revizionimi i mureve të hapsirës së mitrës.

Simptomat. Të dhëna për shtatzëni, nuk ka ndonjë veçori në statusin gjenital,hemoragji nuk ka,por rjedhie të lohjeve, sanguinolente, gruaja dhimbje nuk ka, kanali cervikal në ditët e para është i mbyllur kur dështimi është deri në 12 javë, pastaj qëndron i hapur 7-ditë.

Mjekimi. Regjim shtrati në varësi të moshës së barës 3-6 ditë, aplikohen,uterotonikë,antibiotikë. Në rastet kur mbas abrazisë përsëri dyshohet për rezidua duhet bërë riabrazio, revizionim i imtë i mitrës.

Gjatë këtijaborti qeliza ve është e nxjerrë jashtë e gjitha.Ai është zakonishtspontan,dhe gruaja më së shpeshti e nxjerr ovulimin me amnionin në të cilin noton fetusi dhe lëngu amniotik,mitra është mir e kontraktuar dhe nuk ka gjakderdhje.Në këtë rast teorikisht nuk ka nevojë për revizione,mirëpo praksa ka treguar se asnjë herë nuk është e sigurt nëse aborti është i kompletuar.

2.5.4. DËSHTIMI ME TEMPERATURË (ABORTUS FEBRILIS)

Të gjithë dështimet që shoqërohen me temperaturë mbi 38 gradë celcius trajtohen si “Abortus Febrilis”- me temperaturë.

Dështimi me temperaturë mund të jetë septik ose aseptik, porse në praktikën klinike diferencimi i tyre është i vështirë dhe koha nuk pret mjekimi duhet të fillojë menjëherë. Dështimi me temperaturë mund të ndodhë dhe në rastet kur gruaja vuan nga infekcione latente që shoqërohen me temperaturë.

Simptomat. Dukuria klinike e dështimit me temperaturë, karakterizohet para se gjithash, me gjendje febrile, temperatura mundet tëngrihet në shkallë të ndryshme dhe të ketë karakter të ndryshëm, me kurba e e rritje subfebrile, remitente ose intermitente. Leukocitoza është e rritur në shkallë të ndryshme sipas gjendjes së infekcionit. Sedimenti i gjakut paraqet një rritje të theksuar të papajtueshme të shtatzëninë.

Diagnoza dhe trajtimi i këtyre nuk përbën probleme.

Infekcionet latente gjatë shtatzënisë para se gjithash duhen deklarohen nga shtatzënia dhe të zbulohen nga mjeku. Në këto raste temperatura ose mungon ose ka rritje të

vogël “të parrëndësishme”. Leukocitoza mundet të ketë ndryshime jo të rëndësishme,

eritrosendimenti ka ka një rritje të shpejtë,jo normale për shtazëninë. Në këto raste ka prova e virulencës Rugë-Filip, antikorpet,antistreptolizinat etj. Rëndësi ka që në infekcionet latente të njhen infekcionet nga dështimi që në përgjithësi ato të jenë të

kombinuara  (streptokok,, stafilokok,genokok etj.) Në varësi të infekcionit shfaqet edhe klinika.

Infekcionet nga dështimet grupohen në disa forma:

1. Dështim febril i pakomplikuar, nga vizita mungojnë të dhënat për infekcione të depërtuara në adneksetbdhe në parametrat. Mungojnë të dhënat për ndryshime inflamatore., por nuk mungojnë dhe rastet me ngritje të lartë të temperaturës , pulsi i korenspondon ritjes së temperaturës. Gjëndja e përgjithshme nuk paraqet  ndryshime, është e mirë.

2.Dështimi febril i komplikuar, infekcioni është i shtrirë në adnekset dhe në parametër. Ndryshimet inflamatore përcaktohen gjatë vizitës gjinekologjike palpacionit dhe egzaminimeve të tjera.

3. Dështimi febril i gjeneralizuar. Infekcioni kapërcen kufijtë e mitrës dhe të bacinit të vogël dhe atakon rëndë tërë organizmin e gruas. Në tabllone klinike të abortit dominojnë dukuritë e njohura të sepsisë.

Aborti febril si në të kaluarën ashtu edhe sot, pavarësisht nga aplikimi i antibiotikëve e mjeteve të tjera  bashkëkohore, dështimi septik mbetet një problem serioz e shqetsues. Gjithmon shtrohet pyetja a mundet të bëhet një terapi aktive operative në abortin febril?

Ndën veprimin e antibiotikëve, si mjekim paraprak, bëhet edhe ndërhyrja, pastrimi i mbeturinave , reziduat ovulare, përveç abrasio mucosae cavi uteri (kyretim i mukozës sëmitrës) bëhen dhe operacione  më radikale, Hysterectomia et adnexectomia ( heqje të mitrës dhe adneksit).

 2.5.5. DËSHTIMI SEPTIK(ABORTUS SEPTICUS)

Është gjendje serioze patologjike në të cilin shkakëtarët e infeksionit kalojnë në organizëm dhe gjak,duke shkaktuar ndryshime ne organe.Edhe përkrah antibiotikëve vdeshmëria është shumë e madhe .

Nëse egziston dyshimi më i vogël për perforim të mitrës duhet me kujdes të kontrollohet dyshimi menjëher dueht të intervenohet me operacion.Karakteristik kryesore e sepsës është hyrje masive e mikroorganizmave patogjen ne qarkullimin e gjakut,me tempertaurë të lartë trupore,ethe,zbehtësi,lodhje,buzë të thara dhe puls të shpjetë.Endotoksinat e shkatrrojnë endotelin KID(koagulacion intravaskular të diseminuar).Në rastet më të rënda jep pasqyrë të shokut endotokisik.Endotoksinet

shkatrrojnë qendrën vazomotorike të trurit,i paralizojnë enët e gjakut periferik dhe për

këtë shkak shtypja e gjakut është në ulje të tepërt  dhe vjen deri në shok .Në fazën e

parë pacinetja është në shtypje të ultë temperaturë të lartë dhe pulsë të shpejtuar.Shoku më i rrezikshëem është ai i shkaktuar nga bakerja Clostradium perfringens e cila fitohet nga instrumentet e papastërta dhe të pasterilizara.Shumë shpejt vjen deri në anemi dhe pacientet vdesin nga anemija.

2.5.6.ABORTUS IN TRACTU

Pacientja ndjenë dhimbje ,kontraksione në mitër dhe gjakderdhje.Qeliza ve shkëputet nga muri i mitrës dhe hyn në kanalin cervikal dhe shihet në vaginë.Gjatë kontrollit gjinekologjik vërehet hapje  e kanalit cervikal dhe preket ovulimi .Aborti që është në rrjedhë zakonisht përfundon i plotë(kompletuar)

2.5.7. MISSED ABORTION

Gjatë së cilit qeliza ve ka dështuar deri në javën e 12 të shtatëzanisë,por ka mbetuar në mitër.Gjatë këtyre rasteve në fillim gruaja i ka të gjitha shenjat e shtatëzanisë së hershme.Fruti i vdekur mund të mbesë në mitrën e gruas pa lënë pasoja.Nëse vërtetohet missed abortesh më gjatë se tre muaj,jepen estrogjen per tonifikim të muskujve të mitrës ,e pastaj largohet fruti me kiretim.

Vdekja intrauterine e frutit pas javës së 12 quhet fetus mortus in utero.Nëse më e madhe se katër muaj,lëvizjet në mitër ndalen,dhe gjatë kontrollit me ultrazë shifetqë fruti është i vdekur.

Nëse behet fjalë per missed abortion ose fetus mortus in utero cikli menstrual nuk vjen përderisa ovulimi i pajetë është akoma në mitër .Nëese bëhet fjalë për shtatëzani pas muajit të pestë,nbajtja më e gjatë e frutit sjell hipofibriogjenemi.

Veza e shkëputur nga muri i mitrës e zhytur në gjak, mbtet në mitër për muaj. Uterusi është i qetë sepse sipa Stive-s në muret e mitrës ndodhen procese njësoj si në periudhën puerperale. Në missed abortion  ndodhin hemoragjira masive, si pasojë e hybrofibrinogenemise, infekcionet e rrallë  kalcifikimet.

Diagnoza e missed abortion, me echoskopi përcaktohet qartë , diskordanca me të dhënat e ciklit të fundit menstrual dhe vendoset bërja e kyretimit.

2.5.8.BLIGHTED OVUM

Paraqet jo  zhvillim i qelizës ve, ose zhvillim i së cilit ndalon në fazen e parë para javës së 6 ose 7 të shtatëzanisë.Shtatzënia an-embrionike (pa embrion) e quajtur ndryshe edhe blighet ovum.

Në këtë rast embrioni nuk arrinë të zhvillohet deri në atë pikë sa të bëhet i dukshëm ekografikisht.

2.5.9  SHENJAT E ABORTIT

Hemoragji vaginale dhimbje në formë therjeje posht barkut, dalje e ndonjë cope mishi prej vagine.Sidomos hemoragjit në tremujorin e par janë tipike megjithëse me disa këëshilla dhe rekomandime mund të shpëtojn dështuari.

2.6.  SHKAQET  E  ABORTIT  SPONTAN

Konsiderohet se sod  shumica e abortove shkaktohen artificialisht,vetëm 10 % te abortimeve kryen spontanisht.

1. Shumica e dështimeve ndodhin sepse fetusi nuk është formuar mirë. Kjo ndodhë si pasoj e gabimeve kromozomiale rastësore, dhe jo si pasoj e problemeve të trashëguara nga prindërit. Pra nuk duhet kuptuar se ka ndonjë problem gjentik kromozomial të lidhur me prindërit: të tilla raste mund të jenë:

2. Shtatzënia an-embrionike (pa embrion) e quajtur ndryshe edhe blighet ovum.

Në këtë rast embrioni nuk arrinë të zhvillohet deri në atë pikë sa të bëhet i dukshëm ekografikisht.

3. Ndalimi i zhvillimit të embrionit brenda mitrës: në këtë rast embrioni është i pranishëm zhvillimi i tij ndalon në një moment të caktuar.(ose pushojnë rahjet e zemrës)

4,. Shtatzënia morale

5. Sëmundje të ndryshme të nënës

Diabet i pakontrolluar

Infekcione amtare

Probleme homonale

Sëmundje të mitrës ose të qafës së mitrës

   Septumet (perdet) në mitër

   Miomat që prekin kavitetin e mitrës

   Polipe

Sëmundjet të qafës së mitrës (shkurtimi dhe hapja e saj para kohe e saj)

Sëmundje të gjendrës tiroide

Anomali kromzomiale, gjenetike

2.7.PASOJAT  DHE  KOMPLIKIMET

Egëzistojnë pasoja të hershme dhe të vonshme.Të hershmet janë:gjakderdhje të mëdha,inflamacionakut të vezorëve.Pasojat e vonshme :sterilitet sekondar,adnezitis kronik dhe parametritis(të cilat japin dhimbje të mëdha dhe zvogelojnë punën e gruas),shtatëzani jashtë mitrës,kolpitis,cervitis etj.

Komplikacionet tjera të cilat paraqiten pas abortit janë:

l  Infekcionet - dhe pas përdorimit të instrumenteve sterile e domosdoshme është përdorimi i antibiotikëve infekcioni paraqet komplikacion të shpeshtë te abotuset edhe nëse nuk shërohet mund të sjell sëmundje serioze sterilitet,seps dhe vdekje.

l  Pjesët e mbetura,mbjete e pjesëve të frutit dhe placentës shkaktojnë gjakderdhje të mëdha, nxjerje të koagullimumit dhe dhimbje në pjesën e poshtme të abdomenit. Ndonjëher jepen barna të cilat shkaktojnë kontrakcione të muskujve të mitrës dhe nxjerin pjesët e mbetura prej frutit

l  Sindromi postabortal deri te kto komplikacione vjen kur mitra nuk kontraktohet dhe vjen deri te ndalja e gjakut në të e cila shkakton kontraktim dhe dhimbje në fundin e abdomenit.

l  Perforimi paraqet depërtim të murit të mitrës me ndihmën e instrumentit me të cilin kryhet aborti, në qofte se dëmtohet ndonjë enë e gjakut ose organ është e domosdoshme operacioni, prandaj aborti kryhet në klinik ku egzistojn salla operimi.

l  Ruptura e qafës së mitrës në abortet që kryhen në pjesën e dytë të shtatzanisë janë gjasa më të madha që të ndodhë kjo rupturë.

l  Embolia paraqet mbyllje e enëve të gjakut me embolus i cili mund të jetë ajr ose tromb , klinikisht manifestohet me dhimbje në gjoks,dispne , cianozë dhe kollitje.

l  Komlikacionet nga anestezioni vjellje, marëmendje,reakcion alergjik etj.

l  Abort jo i suksesshem ( vazhdimi i shtatzënisë) shum rall ndodh që abortusi të jet jo i suksesshëm, përderisa gruaja vazhdon me shtatzanin.

2.8 KUJDESI INFERMIEROR TEK ABORTET

Ndihma e parë tek Abortet gjatë shtatëzënisë Vendoset shtatëzëna në pozitë të shtrirë,përderisa thirret gjinekologu,asaj I vendoset vija intravenoze dhe lëshohet infuzioni me tretje fiziologjike ,vendoset gazë sterile në vaginë,kontrollohen shenjat vitale dhe konstatohet prezenca ose mungesa e hipovolemisë,merren mostrat e gjakut për analiza ,përcillen rrahjet e zemrës së fetusit ,bëhet kateterizimi I fshikzës urinare ,merret urina për analiza dhe regjistrohet diureza ,në këtë mënyrë trajtohen gjakderdhjet gjatë shtatëzënisë,e për ecurinë e mëtejshme e vendos gjinekologu.

Vlerësimi infermieror bëhet në bazë të mbikqyrjes së vazhdueshme nga infermierët dhe analizimit të të dhënave dhe faktorëve rrezikues  për gjakderdhjet në shtatzani.

Ndërhyrja infermierore realizohet nëpërmjet administrimit të terapisë medikamentoze të dhëna nga mjeku

 3. QËLLIMI I  PUNIMIT

1. Qëllimi i këtij punimi përfshin informata statistikore që janë marur nga Qendra Klinike e Tetovës për llojet e aborteve gjat këtij viti 2014 dhe përdorimi i anestezionit gjat tij.

2.Zbulimi i shkaktarëve tek gjakderdhjet në shtatzani,dijagnostifikimin e tyre,trajtimin,analizën e tyre statistikore si dhe sigurisht kujdesin infermieror.

3.Definimi i abortit, tipet e abortit, shkaqet dhee pasojat nga ai.

4. MATERIALE METODA DHE PËRPUNIM STATISTIKOR

Ky punim është përmbledhje e të dhënave teorike dhe statistikore. Pjesa më e madhe e tij është e shkruar në bazë të literaturës profesionale nga dega e gjinekologjisë dhe akusherisë ështe përdorur edhe literaturë elektronike nga portalet e internetit dhe bibliotekës elektronike. Në bazë të të dhënave statistikore në nivel botëror dhe atë të qytetit të Tetovës janë bërë analiza, definime dhe kategorizimi i abortit. Në këte përmbledhje kamë përfshirë njohuritë e mia që kam marë gjatë shkollimit dhe edukimit.

5.REZULTATE DHE DISKUTIM

Në këtë punim është përdorur literaturë dhe informata profesionale nga spitali gjinekologjik në Tetovë. Janë marë informata nga llojet më të shpeshta të aborteve dhe llojin e anestezioneve të përdorur në vitin 2014. Rrelzultatet tregojnë që më të shpeshta janë: abortus artificialis, missed abortion,incopletus dhe blighted ovium.

Numri i përgjithshëm i garve në 2014 që kanë pasur një ga këto aborte janë 426.

Përçindja e aborteve zvogëlohet çdo vitë e më shum si rezultat i edukimit të popullsisë dhe planifikimi i familjes si dhe përdorim të kontraceptivëve.

Zbulimet kanë treguar këto rrezulltate:

Tabela 1. Numri i grave tek llojet e aborteve.

Abortet	Artificialis	Missed	Incopletus	Blighet ovum
Tremujori i parë	93	59	6	/
Tremujori i dytë	69	48	12	1
Tremujori i tretë	78	36	24	/
Gjithsej.	240	143	42	1
%	55.9%	33.5 %	9.8%	0.57%

Grafikoni 1. Tri kolonat e para tregojnë abortin Artificialis ku numri është dukshëm i madh 55.9% të rasteve për dallim nga missed abortion 33.5% të rasteve, incomletus 9.8% të rasteve dhe Blighet ovum 1%.

Tabela 2. Lloji dhe numri i anestezioneve në tremujor.

Anestezioni	Lokal	I.v koh e shkurtër	Gjithsej
Tremujori i parë	8	85	93
Tremujori i dytë	6	63	69
Tremujori i tretë	2	76	78

Grafikoni 2. Numri lokal dhe i.v kohëshkurtër i anestezionit të përdorur në tre mujoret.   Tregon që është dukshëm i madh me anestezin i.v kohëshkurtër për dallim nga anestezioni lokal

6.PËRFUNDIMI

      Në bazë të rezultateve të këtij hulumtimi mund të përfundojmë:

·         Abortet mund të jenë të rreikshme dhe mund të shkaktojnë komplikacione të ndryshme

·         Abortet gjatë shtatzanisë në mjedisin tonë nuk janë të ralla

·         Nga gjithsej 426 gra shtatzëna me aborte, shkaktar më i shpeshtë paraqitet Abortus Artificialis në 55.9% të rasteve dhe Missed Abortion në 33.5%, kurse më pak paraqitet Incompletus në 9.8% të rasteve dhe Blighet ovum me 0.57%.

·         Numri më i madh i aborteve ka ndodhur në muajin e I, II dhe III të shtatzanisë.

·         Roli i infermieres në intervenimin gjatë aborteve është shumë i rëndësishëm,në zbulimin e shenjave që rrezikojnë shtatzaninë, në trajtimin e tyre , mbikqyrjen e pacientes etj.

7. LITERATURA

1. “Ginekologija i Akušerstvo“ – Dragomir Mladenović; Zorica Mladenović-Bogdanović;
Aleksandra Mladenović-Mihailović , Beograd 2008

2. http://www.webmd.com/baby/guide/bleeding-during-pregnancy?page=2

3. http://www.acog.org/~/media/For%20Patients/faq038.pdf

4. http://www.parents.com/pregnancy/week-by-week/5/miscarriage/

5. http://en.wikipedia.org/

8.SUPLEMENT

    Fig. 1. Abortus Artificialis

Fig. 2  A: Aborti komplet B: Aborti inkomplet

Fig. 3 Blighed Ovum

Fig.4 Missed Abortion

Fig. 5. Abortion  Incipiens

Fig. 6 Abortet Spontane: (abortus imminens),(abortus incipiens).(komplet abortus),(missed abortus),(inkomplet abortus)